تعریف و تشخیص اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD). ,

اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی (ADHD)، نوعی اختلال عصبی – رشدی است، که الگوی با دوامی از بی توجهی و یا بیش فعالی را شامل می‌شود. نشانه های ADHD به راحتی در موقعیتهای اجتماعی و تحصیلی آشکار هستند.
اختلال ADHD, نوع نقص توجه
طبق ملاک های تشخیصی DSM-5 برای این اختلال اگر فردی ملاکهای رفتاری بی توجهی بدون ملاکهای بیش فعالی- تکانشگری را حداقل به مدت ۶ ماه برآورده کرده باشند، متخصصان بالینی آنها را مبتلا به «ADHD عمدتاً بی توجه»، تشخیص می‌دهند.
اختلال ADHD, نوع : عمدتاًبیش فعال – تکانشگر

اما اگر فرد ملاک و الگوهای رفتاری بیش فعالی – تکانشگری را برآورده کرده باشد ولی ظرف ۶ ماه گذشته ملاکهای بی توجهی را نداشته باشند، متخصصان بالینی آنها را « عمدتاًبیش فعال – تکانشگر » تشخیص می‌دهند.
اختلال ADHD, نوع مختلط» یعنی کمبود توجه و بیش فعالی
اگر فردی هر دو مجموعه ملاکها را حداقل برای مدت ۶ ماه برآورده کرده باشد، در آن صورت وی را مبتلا به « نوع مختلط» یعنی کمبود توجه/ بیش فعالی تشخیص می‌دهند.
دیگر نشانه های اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی در مدارس
*کارهایی مانند درس خواندن، که توجه مداوم میطلبد را دوست ندارند. در طول سالهای تحصیلی، کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است نمرات کمتر، مشکلات انضباطی مکرر و نیاز به قرار گرفتن در کلاسهای آموزش ویژه را داشته باشند. کودکان بیش فعال دامنه توجه بسیار محدودی دارند و به همین علت نمی‌توانند تمرکز لازم را حین درس خواندن داشته باشند. این کودکان جزئیات را فراموش و وسایل شخصی خود را مکرر گم میکنند.
*رفتار و اعمال روانشناختی مثل خشونت و طغیانگری، ناسازگاری، لجبازی، دعوا، رفتارهای تکانشی و بد خلقی به کرات در آنها دیده می‌شود.
*کودکان بیش فعال، بسیار پرتحرک اند و نمی‌توانند یک جا آرام بنشینند. این کودکان عجول بوده و نمیتوانند در صف بایستند. به عبارت دیگر رعایت نوبت برای آنها مشکل است. آنها علاوه بر ناآرامی بسیار زیاد، نوعی اضطرار و اجبار برای خرابکاری نیز دارند. آنان اشیا را می‌شکنند یا پرتاب می‌کنند.
*همچنین کودکان بیش فعال کنجکاوی بسیار از خود نشان می‌دهند و نه تنها اسباب بازیهایشان را خراب می‌کنند، بلکه هر چیزی را که در دسترس آنها باشد به نوعی دستکاری می‌کنند. این کودکان به سرعت حواسشان پرت می‌شود و به کوچکترین محرک بیرونی واکنش نشان می‌دهند.
*از لحاظ اجتماعی، کودکان بیش فعال تأثیر مثبت قابل توجهی بر دیگران نمی‌گذارند و مرتب مورد انتقاد قرار می‌گیرند. آنها اعتماد به نفس پایینی دارند و به دلیل دقت پایین، اغلب دچار اشتباه می‌شوند و انتقاد دیگران را نسبت به خود برمیانگیزانند. غلب از دستورالعملها پیروی نمی‌کنند. معمولاً حرف و تذکر یادشان میرود و باید حرفی، چندین بار برای آنها تکرار شود.

• اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی در نوجوان و بزرگسالان

*زمانی پژوهشگران و متخصصین بالینی، تصور می‌کردند که نشانه های بیش فعالی در نوجوانی کاهش می‌یابند، اما اکنون می‌دانند که افراد مبتلا به ADHD همچنان در نوجوانی و بزرگسالی این نشانه ها را تجربه می‌کنند و انجمن روانپزشکی آمریکا نیز این موضوع را تأیید کرده است.
*نوجوانان مبتلا به بیش فعالی می‌توانند دامنه گسترده ای از مشکلات رفتاری، تحصیلی و میان فردی داشته باشند. این مساله مشکلاتی را برای آنها در روابطشان با والدین، معلمین، مربیان و دوستان، ایجاد می‌کند.
* اعمال تکانشی در افراد دچار اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی زیاد مشاهده می‌شود یعنی اول عمل می‌کنند و کار را انجام می‌دهند بعد ممکن است فکر کنند و در نهایت اگر عمل مناسب نباشد پشیمان می‌شوند.
*آنها گرایش دارند خیلی ناپخته باشند، با والدین خود دچار تعارض می‌شوند، مهارتهای اجتماعی بسیار ضعیفی دارند و به فعالیتهای مخاطره آمیز نطیر سوء مصرف مواد مخدر، آمیزش جنسی محافظت نشده و رانندگی بی باک می‌پردازند.
اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) یکی از رایج ترین و عمومی ترین اختلالهای رفتاری و مشکلات روانشناختی کودکان است.امروزه از میان اختلالات دوران کودکی،توجه زیادی از طرف متخصصین،معلمان و والدین به اختلال نقص توجه /بیش فعالی شده است. برای مثال در طی دهه ی گذشته این اختلال یکی از گسترده ترین اختلالات کودکی بوده که میزان مراجعه به مراکز درمانی از سایر اختلالات دیگر بیشتر بوده است. در خصوص توجه فراوان به موضوع می‌توان گفت اختلال نقص توجه بیش فعالی برای بسیاری از دانش آموزان مشکلات قابل توجهی را ایجاد می‌کند و بر عملکرد تحصیلی،شناختی،اجتماعی،هیجان و خانوادگی آنان وسپس در بزرگسالی بر عمل کرد شغلی و خانوادگی آنها تأثیر می‌گذارد.تشخیص و مداخله ی زود هنگام اختلال نقص توجه/بیش فعالی به شناخت و درمان بسیاری دیگر از اختلالات همبود همچون اختلال نا فرمانی مقابله ای،اختلال سلوک،ناتوانی های یادگیری و مشکلات تحصیلی کمک می‌کند.
بی توجهی: شش تا (یا بیشتر) از علائم بی توجهی زیر حداقل به مدت شش ماه به درجاتی که غیرانطباقی و ناهماهنگ با سطح رشدی است دوام داشته است:

1. غالبا از توجه کافی به جزئیات درمی ماند یا سایر فعالیت ها اشتباهات ناشی از بی دقتی مرتکب می‌شود.
2. غالبا از حفظ توجه بر روی تکالیف یا فعالیت های مربوط به بازی ها ناتوان است.
3. غالبا به نظر می‌رسد وقتی مستقیما با او صحبت می‌شود گوش نمی‌دهد.
4. غالبا دستورالعمل ها را کامل اجرا نمی‌کند. کار درسی، وظایف و تکالیف محیط کار را تکمیل نمی‌کند (نه به دلیل رفتار مقابله ای یا نفهمیدن دستورات)
5. غالبا در سازماندهی تکالیف و فعالیت ها ناتوان است.
6. از تکالیفی که نیازمند فعالیت ذهنی مستمر است اجتناب می‌کند، نفرت دارد یا در اقدام به آن مردد است (مثل کاردستی در مدرسه یا تکالیف خانگی)
7. غالبا اشیاء لازم برای انجام تکالیف و فعالیت ها را گم می‌کند (مثل تکالیف درسی، مداد، کتاب یا وسایل آموزشی)
8. محرک های برونی غالبا حواسش را به آسانی پرت می‌کند.
9. در فعالیت های روزمره غالبا فراموشکار است.
10. غالبا دست ها و پاهایش بی قرار است و روی صندلی وول می‌خورد.
11. غالبا در کلاس یا جاهای دیگری که انتظار می‌رود شخص نشسته باقی بماند صندلی خود را ترک می‌کند.
12. در جاهایی که مناسبتی ندارد می‌رود یا از در و دیوار بالا می‌رود (در نوجوانان و بزرگسالان ممکن است محدود به احساس ذهنی بی قراری باشد).
13. غالبا در اشتغال بی سر و صدا به فعالیت های تفریحی و بازی ناتوان است.
14. غالبا در حال حرکت است و به نظر می‌رسد موتوری به حرکتش وامی دارد.
15. غالبا زیاد حرف می‌زند.
16. غالبا قبل از این که سؤال تمام شود جواب هایی می‌پراند.
17. غالبا در انتظار کشیدن برای نوبت ناتوان است.
18. غالبا حرف دیگران را قطع کرده یا مداخله می‌کند (مثلا خود را در مکالمات یا بازی ها داخل می‌کند).